Bargueño de taquillón o frailero.17e eeuw. gepolichromeerd.Museo Arqueológico National Midrid.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Spanje's belangrijkste nationale meubel is de bargueño, een vervoerbaar schrijfmeubel waarvan de faam de grenzen ver overschrijdt. De oorsprong van de bargueño (oude spelling vargueño) is onduidelijk. Twee verschillende bronnen werden genoemd. De ene verwijst naar Barga, een plaatsje in de provincie Toledo, waar de eerste bargueño gemaakt zou zijn. Een andere bron noemt Vargas als naam van de meubelmaker die de eerste bargueño zou hebben vervaardigd. Zeker is echter niet dat we hier te maken hebben met een meubel dat van oorsprong Moors is en dat verder geen architectonische voorlopers kent. Eveneens staat vast dat de bargueños samen met de levantino-kisten tot de Spaanse meubelen behoren die met een zekere technische verfijning werden vervaardigd. De variaties in uitvoeringen van de bargueño zijn ontelbaar, maar kenners maken een onderscheid in drie verschillende typen van dit authentieke nationale meubel, een driedeling in wat men de klassieke Spaanse bargueños zou kunnen noemen. De eerste is de bargueño de taquilon o frailero. Dit is een bargueño op een onderkast, met twee laden en met twee deurtjes, of - wat ook voorkomt - met vier laden. Het meubel is op eenvoudige wijze met steekwerk versierd. De uitvoering is geometrisch van ontwerp, schuin uitgehakt of uitgehold, verguld en gepolichromeerd, waarbij de gebruikte versieringen corresponderen met het interieur van de bargueño. Het tweede prototype is de bargueño de pie de puente.
Bargueño de pie de puente
gesloten en geopend 17e eeuw.
Hier gaat het om een bargueño op een onderstuk van verticale elementen die aan de buitenkanten als een ballustrade gestoken zijn ('plateresco'), dan wel op een onderstuk van gecanneleerde kolommen ('estriado'). In het laatste geval worden de kolommen verbonden door een boogarcade ('arqueria') van drie of vier bogen, zoals deze ook is aan te treffen bij de Franse tafel uit de zestiende eeuw van Du Cerceau. De zij-elementen steunen op zapatos (schoenen of sloffen), waardoor het geheel een beetje op een brug lijkt. Vandaar ook de naam 'puente', wat brug betekent. Betreft het een bargueño waarvan het interieur gepolichromeerd is, dan zal de puente eveneens gepolichromeerd zijn, doch altijd in harmonie met het interieur. Het derde prototype is de bargueño de mesa confijadores. In deze variant is sprake van een bargueño op een tafel met veelal gedraaide poten, die een beetje schuin staan. De poten worden op hun beurt geschraagd door mooi gesmede ijzers: de typisch Spaanse manier om een tafel inklapbaar dan wel demontabel te maken.
Bargueño de mesa con
fijadores, zeventiende eeuw.(Herrera-stijl)
Binnen deze drie genoemde typen van de Spaanse
bargueño bestaan ontelbare variaries, die voornamelijk
betrekking hebben op het ontwerp en de ornamentale versiering van
het interieur van de kist, een interieur dat in alle gevallen
harmonieert met de drie onder-stukken. Men dient zich de
bargueño voor te stellen als een rechthoekige kist met hengsels
aan de zijkanten en een klep aan de voorkant, die in neergeklapte
stand kan dienen om op te schrijven. De kist is op de hoeken en
op de andere plaatsen verstevigd met ijzeren beslag, waardoor het
meubel zeer goed te vervoeren is. Van oorsprong was het dan ook
waarschijnlijk een meubel waarin men zijn geld en juwelen
bewaarde.
Het meest karakteristiek aan de bargueño is echter het ontbreken
van enige versiering aan de buitenkant van de kist. Hier is
sprake van een duidelijke parallel met het Moorse huis. De Moren
legden geen belangstelling aan de dag voor het exterieur van het
huis. Alle ornamentale rijkdom en weelde bevinden zich aan de
binnenkant. Het gaat daarbij om overvloedige, Arabisch
geïnspireerde ornamenten, die ook op andere kunstgebieden Spanje
zo beïnvloed hebben. Ook bij deze specifieke bargueños, die men
'bargueños in mudéjar-stijl' noernt, vindt men die terug. Veel
minder vaak komen modellen in gotico-mudéjar-stijl voor. Zoals
bargueños met 'tallas vermiculares' (wormachtig steekwerk). Deze
modellen bezaten dikwijls ook geen klep. Men noemde ze contadores,
wat zoveel betekent als: betaalmeubel.
Herrera-stijl (desornamentado).
Aan het einde van de zestiende en het begin van de zeventiende eeuw ziet men in Spanje veel bargueños van een zeer eenvoudig symmetrisch ontwerp. Het gaat hier om uitvoeringen zonder ornamentale versieringen, die ontstonden onder invloed van de ook in andere kunstvormen heersende herrera-stijl. De versiering van dit type bargueño is meestal beperkt tot fijn geprofileerd lijstwerk op de laatjes en op de eventuele deurtjes. Laatjes en deurtjes hebben vaak druppelvormige trekkertjes of andere sierlijke vormen, veelal uitgevoerd in ijzer of brons. Andere hebben gedraaide knopjes van hout en een enkele maal ziet men leren lusjes als trekkertjes. Hier had de maker alleen een louter praktische toepassing voor ogen. Dit type bargueño staat meestal op een bijbehorende eveneens eenvoudig uitgevoerde inklapbare of demontabele tafel met rechte of sierlijk gebogen ijzers.
MATTHIEU SCHEEPENS, beëdigd taxateur in 17e eeuwse Spaanse meubelen.
 |